Na vijf jaar werd het wel tijd: eindelijk reiken we een écht Piketpaaltje uit. Niemand minder dan kunstenaar Joep van Lieshout (1963) maakte drie bronzen en zes aluminium paaltjes voor het jubileumjaar. “Je hebt maar één doel: mensen van hun sloffen blazen met de kwaliteit van je werk.”
Dit jaar vieren de Piket Kunstprijzen een jubileum, dus hebben we wat reuring besteld. Wie beter te vragen dan Van Lieshout, die met zijn atelier sinds 1995 van handgemaakte processen en conceptuele, beeldende en toegepaste kunst zijn levenswerk heeft gemaakt. Denk aan metershoge en soms ronduit provocerende sculpturen zoals Big Funnelman aan de A27 bij Breda, de biogasinstallatie De Technocraat en de Domestikator, die eerder werd geweigerd door het Louvre en erna in de armen werd gesloten door Centre Pompidou.
Technocrat (The Feeder Silo, 2003 en Arschmänner, 2004). Foto: JW Kaldenbach
Domestikator op DGTL Festival op de NDSM-terrein in Amsterdam. Foto: C. Eeftinck Schattenkerk
Big Funnelman. Foto: Atelier Van Lieshout
Fermenting Vessels with Man (technocrat), 2004. Foto: JW Kaldenbach
In het kantoor van zijn atelier, in een loods in de Rotterdamse haven, laat hij een filmpje zien van de sloop van een automotor. Die vond plaats tijdens een manifestatie van zijn solo-show Ferrotopia, eerder dit jaar op het terrein van de NDSM-werf in Amsterdam. Met een zelfgebouwde sloopmachine ‘maakte’ hij daar de award-grondstoffen. Het bouwen van de machine kostte drie maanden en het slopen van allerlei goederen kostte een week, vertelt hij met glimmende ogen. “Dat is mijn passie. Bovendien, ik geloof niet dat er dit soort machines zijn. En mijn machines zien er mooier uit, zijn gewelddadiger, theatraler. Dat heeft invloed op de manier waarop ik werk.”
Bekijk een filmpje waarop het sloopproces te zien is:
Van Lieshout merkt op dat vernietiging, geweld en revolutie hem aanspreken. “Ik bouw niet al die machines om aluminium te sparen, dat zou totaal hypocriet zijn. Die machines maak ik om iets te vernietigen, het proces te versnellen, de wereld op een kantelpunt te zetten, een Apocalyps te inviteren.” Kortom: er is “héél veel werk” in de paaltjes gaan zitten.
‘Piketpaaltje is een stepping stone‘
Op het eerste gezicht lijken de awards van de Piket Kunstprijzen van 2018 geverfd hout, maar schijn bedriegt: de vorm is dan wel gesneden hout, ze zijn toch echt van brons en aluminium. In een zelfgemaakte oven stookt de kunstenaar hout en kolen om het brons en aluminium te kunnen smelten en in een mal van de paaltjes te gieten. Daarvoor plaatste hij de mal in een bak met zand gemengd met speciale olie, zodat het stevig genoeg is om de gesmolten metalen in te gieten. “Dat zand kun je aanstampen en dan verdikt het zich. Dan doe je er talkpoeder op, komt er nog een bak overheen en dan stamp je het aan met zand. Dan maak je nog ontluchtingsgaten”, legt hij het proces uit.
Bekijk het gietproces in het filmpje, gemaakt door Atelier van Lieshout:
Ondernemen en kunst
De oorsprong van Van Lieshouts werk ligt in het conceptuele, het radicale, het minimalistische, vertelt hij. “De tijd van de bierkratten, de wc’s en de tafels en stoelen; om de mythe van het kunstenaarschap te ondermijnen.” Dat hij ook keukens of meubels maakte, was voor hem “heel logisch, om geld te verdienen”. Kunst maken levert namelijk niet voldoende op om zo’n grote organisatie als zijn atelier met ruim twintig man personeel draaiende te houden. Hij maakt ook graag objecten die een rol in “de gewone mensenwereld spelen”, zoals de ruime, vierkante, van felblauw leer gemaakte stoelen die in zijn kantoor staan. “Daarmee kun je ook je blikveld en werkterrein verruimen.”
‘Blaas mensen van hun sloffen met je werk’
Van Lieshout was al vroeg een ondernemend baasje: al op de kunstacademie had hij een btw-nummer. Als je veel maakt en weinig verkoopt, is dat slim, want je materiaalkosten dalen met een hoog percentage, legt hij uit. “Dat was toen een pragmatische keuze. Stel je eens voor: 1980, dat was echt een andere tijd. Nu hebben ze het over crisis ofzo, maar toen was het vol de punktijd en hard en alles was lelijk. Ondernemen was noodzaak.” Maar hij waarschuwt jonge kunstenaars er ook voor: “Er is maar één ding belangrijk en dat is goede kunst maken.” En als je zelf slecht bent in ondernemend handelen: zoek anderen die je erbij helpen. Maar ga geen management- of marketingopleiding bij je kunst doen en denken dat je er dan bent. “Dan kun je wel carrière maken maar niet om op artistiek niveau trots op te zijn. Je hebt maar één doel: mensen van hun sloffen blazen met de kwaliteit van je werk.”
‘Graaf je eigen put en doe wat je niet laten kunt’
Van Lieshout raadt jonge kunstenaars aan complexiteit op te zoeken. Dat kan leiden tot creativiteit, weet hij uit ervaring. “Ik maak het mezelf altijd moeilijk, ik wil altijd meer dan ik kan of de financiële of technische mogelijkheden er zijn. Ik zit permanent in een crisis, maar het is juist goed daarmee geconfronteerd te worden: altijd te blijven nadenken, zoeken, ploeteren.” Graaf vooral je eigen put. “Dát is je creatieve drijfveer. Wees blij als je een put hebt. Het gaat niet om het doel maar om de weg.”
Aan de Piket-kunstenaars die straks zijn paaltjes krijgen zegt hij dat ze hun instinct moeten volgen. “Ook al lijken alle signalen tegenover te zijn: tóch doen. Kunst gaat over intuïtie en de vertaalslag daarvan in een product. Toen ik meubels in oplage ging maken eind jaren tachtig, zeiden mensen: dit is een doodlopende weg, dit is geen kunst, het slaat nergens op en wat kun je hierna nog maken? Ik heb het toch gedaan en uiteindelijk is het een zeer belangrijk ding geworden. Volg ook geen trend, dan ben je te laat! Doe het tegenovergestelde! Dat deed ik ook: afzetten.”
Van Lieshouts kunstinstallatie ‘Ferrotopia’ is nog te zien t/m 2 december op de NDSM-werf in Amsterdam
(Tekst: Judith Laanen)
